Czy pamiętają Państwo film Miloša Formana – Lot nad kukułczym gniazdem? Na pewno. Uśmiechu Jacka Nicholsona w roli McMurphego ciężko wyrzucić z pamięci. Film był ekranizacją debiutanckiej powieści Kena Keseya z 1962 r., artysty, który zamienił swoje życie w sztukę i przez to stał się trwałą częścią kultury.

Lata 60-te w USA były okresem szukania tożsamości albo raczej niemożności odnalezienia się przez bardziej wrażliwe jednostki w żadnym z zastanych kontekstów kulturowych. Takimi ludźmi na marginesie byli beatnicy (reprezentowani m.in. przez Jacka Kerouaca i Allena Ginsberga) – awangardowy ruch społeczny dążący do nonkonformizmu oraz upatrujący wartości nie tyle w celu swojego działania, ale w drodze do jego realizacji. I jak oni stanowili obrzeża społeczeństwa, tak Ken Kesey wędrował po marginesie tego obrzeża. Jak sam mówił – był za młody na beatnika i za stary na hippisa, jednocześnie przyciągał swoją charyzmą i jednych, i drugich. Z dzisiejszej perspektywy można powiedzieć, że był wydarzeniem samym w sobie. Efektem jego magnetyzmu było stworzenie artystycznej komuny „Merry Pranksters” czyli wesołych dowcipnisiów.

Latem 1964 r. Kesey wraz ze swoimi dowcipnisiami, postanowili zorganizować, mówiąc dzisiejsza nowomową, pewien artystyczny event. Wsiedli do psychodelicznie pomalowanego autobusu szkolnego i ruszyli na wyprawę przez Stany Zjednoczone, w trakcie której przydarzyło im się wiele dziwacznych przygód. Była to bowiem magiczna wyprawa i tak też została zapamiętana przez historię. Stanowiła m.in. źródło inspiracji dla zespołu The Beatles, który także zorganizował podobną podróż uwiecznioną w filmie Magical Mystery Tour.

Kilka lat później opisał ją również, jeden z jej uczestników, dziennikarz Tom Wolfe, znany m.in. z  zekranizowanej powieści Fajerwerki próżności oraz tego, że był jednym z twórców tzw. nowego dziennikarstwa – luźnego literacko, osobliwego stylu publicystycznego reprezentowanego m.in. przez Trumana Capote – bohatera oscarowego filmu Capote oraz Huntera S. Thompsona autora powieści, na podstawie których nakręcono Las Vegas Parano oraz Dziennik zakrapiany rumem.

W 2005 r. Thompson popełnił samobójstwo, a w ramach ostatniej woli zażyczył sobie by jego prochy zostały wystrzelone z armaty przez jego przyjaciela Johnnego Deppa. Ten oczywiście spełnił tę nietypową prośbę. Jednym z uczestników ceremonii był także… Jack Nicholson.

Filmy związane z tematyką beatników dostępne w Czytelni nr XVII:

Skowyt – 2010 r., reż. Rob Epstein i Jeffrey Friedman

W drodze – 2012 r., reż. Walter Salles

Na śmierć i życie – 2013 r., reż. John Krokidas

Poślubiłem morderczynię – 1993 r., reż. Thomas Schlamme

No Direction Home: Bob Dylan – 2005, reż. Martin Scorsese